حمدان کلون در را انداخته، از دالان برمیگشت که صدای در بلند شد. جعفر بود که سراسیمه خود را به خانهی برادر رساندهبود. گفت که همین امشب مامورها به خانهات میریزند. او گفت که کمی پیشتر از پاسگاه خبردار شده که رییس پاسگاه فهمیده که تو چه میکنی. آن سالها رضاشاه با کشتن شیخ خزعل تسمه از گردهی مخالفان کشیده بود و اندک بازماندههای مخالف یا در زندان بودند و یا خاموشی را به اجبار پذیرفته بودند.

حمدان فانوس را بر لب حوض گذاشت و با حوصله مشغول وضوگرفتن شد . جعفر قدمی پیش آمد و گفت : نفهمیدی چه گفتم؟ الان مامورها از راه میرسند. وقت تنگ است. حمدان اما سربرداشت و دو چشم را رو به جعفر گرفت: اگر زبان به کام میگرفتی، اگر جلوی حرف زدنت را … حمدان لحظهای سکوت کرد و بعد با خشم ادامه داد: اگر مست نمیشدی … جعفر از آن دو چشم ترسید، از آن چشمها که در تاریکی، سفیدی خوفآوری داشت. به سختی گفت: من به کسی نگفتهام. من اصلا از خانه بیرون نرفته…که حمدان تیز شد: پس از کجا فهمیدهاند؟ از کجا خبر شدند؟ و رو به جعفر آمد. جعفر ترسید، عقب عقب رفت و پا به دالان گذاشت، به حمدان پشت کرد و رو به سیاهی شتاب گرفت. حمدان شنید که در بازشد و صدای جعفر از تاریکی آمد: یکی از خود شما، یکی از شما… و بیرون رفت.

خون، سردتر از همیشه در رگهای حمدان میچرخید و شب آبستن بود. در تاریکی شب، بوی گس و مرطوب شط میآمد و هزارها غوک در درزها و شکافهای شیب شط صدا برداشتهبودند.

حمدان به بچهها نگاه کرد که به مادر چسبیدهبودند. از نگاه زن شرم کرد و پا به پلهها گذاشت. پلهها، بلند و تاب خورده او را به بام برد. ماه از پشت پردهی شرجی، زرد و بادکرده بالا میآمد. قطرات عرق جوشیده از مرز مو وگردن، شیار به شیار فرو میآمد و حمدان از خشم لبریز بود. از پشت بام که میگریخت فریاد مامورها را شنید که بازار عبدالحمید را تکان میداد. فانوسها و سرها از درز درها بیرون آمد، کسانی نفیرکشان از دالان گذشتند و بچهها تنگتر مادر را در آغوش گرفتند. حمدان از بامها میگذشت، از روی رختخوابهای پهن شده و ا زکنار حفرههای حیاط و دیوارهی پر از ترس کبوترخانهها، و ولولهها و بغبغوهای تاریک.

صبح روز بعد آخرین جمعهی شوال، حمدان از تردید درآمده بود اما برای بیرون رفتن باید آماده میشد. غلام از خواب بیدار شده، آمادهی رفتن میشد. حمدان گفت: پالتو را درآر. غلام بدون حرفی پالتوی مندرس و کثیف را درآورد و گذاشت روی شاخهی کُنار. حمدان خیس از رطوبت ِشرجی، طول و عرض حیاط را رفت و بر گشت، رفت وبرگشت تا صدای اذان بلند شد. موذن رومزی اذان میگفت. حمدان شلوار کهنهای به پا و پالتوی کثیف را به تن کرد و با پارچهای موی سر را پوشاند. پشم سیاه بز، مثل موی کثیف، به درز دستار فروکرد و صورتش را با دودهی چرب مطبخ سیاه.

مردم بازار ماهی فروشها و بازار عامری او را با این هیبت، علی گدا میدانستند. علی گدا به گنبد علی مهزیار نگاه کرد. گنبد شکسته بود و نور خورشید روی گنبد تکه تکه میشد. از کنار شط قدمزنان تا محلهی صبیها آمد. آنجا دخمهای بود که از دیگران پنهان ماندهبود. علی گدا چند خشت کف اتاق را برداشت و صندوق چوبی کوچکی بیرون آورد. توی صندوق دینار عراقی و چند سکهی طلا داشت. پول و طلا را در دستمالی گره زد و از دخمه بیرون آمد.

از بازار عبدالحمید که میگذشت لحظهای دم حلیمپزی حاجرحمی ایستاد و دستمال را روی دیگگاه گذاشت و نگذاشت حاج رحمی حرفی بزند. حمدان گفت: جان تو و جان بچهها و پاتند کرد.  مردی گاری چارچرخهای میراند و خارک لیلو میفروخت. زیر لب گفت: خارک ِچه وقت؟

نزدیک مسجد جامع شلوغ بود. وقتی رسید خطبهها تمام شده و شیخ مغفور نمار میخواند. علی گدا چوبدستی به دست شکلک درمیآورد و مردمی که میگذشتند، میخندیدند.

علی گدا دوسه باری خیابان پهلوی را رفت و برگشت تا نماز تمام شد و مردم دسته دسته از مسجد جامع بیرون آمدند. علی گدا یک مشت رطب توی دست گرفته بود و هستههایش را تف میکرد. نمازخوانها از کنارش که میگذشتند، لباسشان را جمع میکردند و علی گدا شکلک درمیآورد. در تمام آن مدت چیزی مثل میخ در دلش کوبیده میشد. پرسرصدا و تلخ در او فرو میرفت. مدتها کشمکش، مدتها صبر و تأنی، تنها یاران نزدیکش را رنجاندهبود و حالا تازه فهمیدهبود که شیخ مغفور، پسرعموی ناتنی شیخ خزعل، امامت جمعه را گرفته و چه یارانی را که فروختهبود.

علی گدا خود را به در مسجد جامع کشاند. شیخ مغفور آرام آرام از حیاط مسجد میگذشت. علی گدا کف دست را لیسید تا چسبناکی رطب را بگیرد. شیخ قدم به دالان گذاشت و علی گدا دید که دو نفر که شانه به شانهی او میآیند به او خیرهاند. شیخ مغفور با علی گدا چشم در چشم شد. لحظهای تردید، اما او را شناخت. لبهایش به لبخند باز شد و تا خواست چیزی بگوید دست حمدان در هیأت دست علی گدا از زیر پالتوی مندرس بیرون آمد که پیشتابی را در مشت میفشرد. صدا در شبستان مسجد پیچید و حمدان در نهایت خونسردی و کینه گلولهها را در سینهی شیخ مغفور کاشت. همراهیان شیخ وحشتزده خود را کنار کشیدند و جمعیت بهتزده به علی گدا نگاه میکرد که دستش دراز بود و از لولهی پیشتاب دود سفیدی بیرون میآمد. برای لحظهای جهان سکوت کرد، جمعیت سکوت کرد و آتش خشم از چشمهای علی گدا زبانه کشید.